De Purmer is een polder, voormalige binnenzee en gehucht in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De polder omvat een deel van Purmerend en verder het buitengebied tussen Purmerend, Edam, Zedde,Overleek (nabij Monnickendam) en Ilpendam.

De Purmer is, anders dan de Schermer en de Beemster, geen zelfstandige gemeente. De Purmer is verdeeld tussen de gemeenten Purmerend, Edam-Volendam en Waterland. In 1618 is men begonnen met het droogmalen van het gebied. Volgens Jan Wagenaar is het karwei gestopt vanwege de heftigheid van de binnenlandse onlusten, inzake de godsdiensttwisten. In 1620 werd het malen hervat en in 1622viel de 26,8 km² grote polder droog. Vanaf de inpoldering was de Purmer een landbouwgebied, maar een deel van het gebied is heden ten dage sterk verstedelijkt. Vooral dankzij het naburige Purmerend, dat zijn naam aan de Purmer dankt (Het 'End' van de Purmer), de stad heeft twee woonwijken in de Purmer gebouwd, Purmer-Noord en Purmer-Zuid en industrieterrein De Baanstee. Het plaatsje Purmerbuurt is ingeklemd tussen de nieuwbouw van de stad Purmerend, het Purmerbos en de golfbaan.

Het meest landelijk is nog de bewoning van het zuidelijkste punt en in het oostelijke deel. Deze vormt het gehucht Purmer, ook wel aangeduid als polderbuur of poldergemeenschap. Het is verdeeld over drie gemeenten, de gemeente Edam-Volendam, de gemeente Waterland en een klein deel valt onder de gemeente Purmerend. Dit kleine deel valt onder het zuidelijke deel dat niet altijd bij het gehucht wordt gerekend, het andere deel van het zuidelijke deel wordt ook wel bij Ilpendam (gemeente Waterland) gerekend, ook al ligt Ilpendam zelf aan de andere kant van het water. De gemeente Waterland gebruikt ook wel de benaming De Purmer ter onderscheiding van het deel dat onder de gemeente Edam-Volendam valt. Diverse straten die in de Purmer liggen worden onderscheiden door aan de straatnaam een letter toe te voegen: E voor de gemeente Edam-Volendam, M (van Monnickendam) voor de gemeente Waterland, P voor Purmerend. Zo is er de "Oosterweg E" en "Oosterweg M".

Voor de inpoldering maakte de Purmer deel uit van een aantal bijzondere binnenzeeën in de provincie Noord-Holland, samen met de Schermer en de Beemster. Het waren namelijk meren die in open verbinding met zee stonden. Er was dus ook zout water en eb en vloed. De Purmer had een verbinding met de Zuiderzee en de Beemster. Omdat de Purmer in open verbinding met zee stond was er, voor een middelgroot meer, veel oeverafslag door golven en stroming. Dit was, samen met het winnen vanlandbouwgrond een belangrijke reden voor inpoldering.

Wetenswaardigheden

De oude verbindingen van de Purmer met de Zuiderzee en de Beemster bestaan nog steeds. Het zijn respectievelijk: De Purmer Ee (oude naam: Het Vuile Gat of Stinkevuil, langs Monnickendam) en deWhere, die nu dwars door Purmerend stroomt.

Volksverhaal

Er is een volksverhaal over een zeemeermin die in de Purmer werd gevangen, het gebeurde in de grasmaand van 1403 na het verschijnen van eenstaartster. Door storm en onweer werd de zeemeermin vanuit de Zuiderzee in de Purmer geslagen en boerenmeiden uit Edam vonden haar. Er heeft een beeldje van een houten vrouwtje in de Purmerpoort gestaan en in een kerkvenster van Edam is de zeemeermin vereeuwigd. Haarlem wil haar hebben en ze leert spinnen onder de vrouwtiens en kan ook kruisjes slaan. Ze wordt als christenmens begraven