ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Στο βραχώδη λόφο της Ακρόπολης, που δεσπόζει στο κέντρο της σύγχρονης Αθήνας, βρισκόταν το σπουδαιότερο και μεγαλοπρεπέστερο ιερό της αρχαίας πόλης, αφιερωμένο, κατά κύριο λόγο, στην προστάτιδα θεά της, την Αθηνά. Με τον ιερό αυτό χώρο σχετίζονται οι σημαντικότεροι μύθοι της αρχαίας Αθήνας, οι μεγάλες θρησκευτικές εορτές, οι παλαιότερες λατρείες της πόλης αλλά και ορισμένα από τα καθοριστικά για την ιστορία της γεγονότα. Τα μνημεία της Ακρόπολης, αρμονικά συνδυασμένα με το φυσικό περιβάλλον, αποτελούν μοναδικά αριστουργήματα της αρχαίας αρχιτεκτονικής, που εκφράζουν πρωτοποριακούς συσχετισμούς ρυθμών και τάσεων της κλασικής τέχνης και επηρέασαν την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία για πολλούς αιώνες αργότερα. Η Ακρόπολη του 5ου αι. π.Χ. αποδίδει με τον τελειότερο τρόπο το μεγαλείο, τη δύναμη και τον πλούτο της Αθήνας στην εποχή της μαγαλύτερης ακμής της, το ''χρυσό αιώνα'' του Περικλή.
Ο ναός που οι Αθηναίοι αφιέρωσαν στην προστάτιδα της πόλης τους, Αθηνά Παρθένο, είναι το λαμπρότερο δημιούργημα της αθηναϊκής δημοκρατίας στην περίοδο της μεγάλης ακμής της και το αρτιότερο ως προς τη σύνθεση και την εκτέλεση από τα οικοδομήματα του Ιερού Βράχου. Κτίσθηκε κατά τα έτη 447-438 π.Χ., στο πλαίσιο του ευρύτερου οικοδομικού προγράμματος που συντελέσθηκε στην Ακρόπολη με πρωτοβουλία του Περικλή, και πάνω στη θέση παλαιότερων ναών αφιερωμένων στην Αθηνά. Ο Περίκλειος Παρθενών (Παρθενών ΙΙΙ) διαδέχθηκε έναν προηγούμενο ναό, το μαρμάρινο Προπαρθενώνα (Παρθενών ΙΙ), που άρχισε να κτίζεται μετά τη νίκη στο Μαραθώνα, περίπου το 490 π.Χ., αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ γιατί καταστράφηκε το 480 π.Χ. από τους Πέρσες. Αυτός με τη σειρά του είχε οικοδομηθεί στη θέση παλαιοτέρου ναού, του πρωταρχικού Παρθενώνα (Παρθενών Ι), που κτίσθηκε γύρω στο 570 π.Χ. Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το μαρμάρινο Παρθενώνα των χρόνων του Περικλή, σχεδιασμένο από τον Ικτίνο με συνεργάτη τον Καλλικράτη. Την ευθύνη του γλυπτού διακόσμου και του χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς, που βρισκόταν στο εσωτερικό του, καθώς και όλου του οικοδομικού προγράμματος του ναού, είχε ο διάσημος γλύπτης Φειδίας.
Πρόκειται για περίπτερο διπλό δωρικό ναό, που παρουσιάζει πολλά πρωτότυπα και μοναδικά στοιχεία στον αρχιτεκτονικό του σχεδιασμό. Έχει κυρίως ναό, ένα οπίσθιο διαμέρισμα στα δυτικά, πρόσταση στη δυτική και στην ανατολική πλευρά, και πτερό με 8 κίονες στη στενή πλευρά και 17 στη μακριά. Η διάμετρός τους ήταν ίδια με αυτή των κιόνων του Παρθενώνα ΙΙ, ώστε να αξιοποιηθούν τα μάρμαρα που είχαν ετοιμασθεί για εκείνους. Για την κατασκευή του ναού χρειάσθηκε να διαπλατυνθεί η στενή πλευρά του, αλλά χωρίς να απαιτηθούν μεγαλύτεροι κίονες. Το εσωτερικό του εκφράζει μία πρωτοποριακή αντίληψη, που συνδυάζει παλαιότερα και νέα στοιχεία: στο σηκό, όπου έμπαινε κανείς από τα ανατολικά, υπήρχε δίτονη δωρική κιονοστοιχία σε σχήμα Π και στο βάθος του ήταν τοποθετημένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου, που παριστανόταν πάνοπλη, φέρνοντας με το δεξί της χέρι τη Νίκη στους Αθηναίους. Στο δυτικό διαμέρισμα, όπου φυλασσόταν ο θησαυρός της πόλης, τοποθετήθηκαν τέσσερις ιωνικοί κίονες. Η στέγη του ναού ήταν δίρριχτη, καλυμμένη με μαρμάρινα κεραμίδια. Στις άκρες των μακρών πλευρών της υπήρχαν μαρμάρινα ακροκέραμα σε σχήμα ανθεμίου και στις τέσσερις γωνίες μαρμάρινες ψευδοϋδρορρόες σε σχήμα λεοντοκεφαλών. Στις γωνίες των αετωμάτων είχαν τοποθετηθεί αγάλματα ως ακρωτήρια και στην κορυφή τους περίτεχνα μαρμάρινα ανθέμια μεγάλου μεγέθους. Τα αετώματα του ναού κοσμούνται με γλυπτές συνθέσεις εμπνευσμένες από τη ζωή της θεάς Αθηνάς. Στο ανατολικό εικονίζεται η γέννηση της θεάς από το κεφάλι του πατέρα της Δία με την παρουσία όλων των θεών του Ολύμπου και στο δυτικό η διαμάχη της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την κηδεμονία της πόλης των Αθηνών, με την παρουσία θεών, μυθικών βασιλέων και ηρώων της Αττικής. Οι 92 μετόπες, που εναλλάσσονται με τα τρίγλυφα, είναι τοποθετημένες πάνω από το επιστύλιο της εξωτερικής κιονοστοιχίας του ναού και κάτω από το γείσο. Είναι διακοσμημένες με ανάγλυφες παραστάσεις, τα παλαιότερα από τα αρχιτεκτονικά γλυπτά του Παρθενώνα. Τα θέματα που απεικονίζουν προέρχονται από την ελληνική μυθολογία και αναπαριστούν μυθικές μάχες: στην ανατολική πλευρά παριστάνεται η Γιγαντομαχία, στη βόρεια ο Τρωικός πόλεμος, στη δυτική η Αμαζονομαχία και στη νότια η Κενταυρομαχία. Η ζωφόρος, ένα ακόμη ιωνικό στοιχείο που συνδυάζεται με το δωρικό ρυθμό, περιέτρεχε το επάνω μέρος του σηκού και των προστάσεων του ναού και το θέμα της διακόσμησής της ήταν η μεγαλοπρεπής πομπή των Παναθηναίων, της σημαντικότερης γιορτής των Αθηναίων προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Ο Παρθενώνας διατήρησε αυτή τη μορφή μέχρι τον 5ο αι. μ.Χ., οπότε μετατράπηκε σε ναό αφιερωμένο αρχικά στην Αγία Σοφία και αργότερα στην Παναγία, ενώ στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έγινε τζαμί. Το 1687, κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τον Μοροζίνι, ο Παρθενώνας ανατινάχθηκε από μία βόμβα των Ενετών και μεγάλο μέρος του κατέρρευσε, ενώ σοβαρές ζημιές υπέστη και στις αρχές του 19ου αιώνα, με τη διαρπαγή και λεηλασία του γλυπτού διάκοσμου του από το λόρδο Έλγιν, που είχε ως αποτέλεσμα μεγάλο μέρος των γλυπτών να βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Οι πρώτες προσπάθειες για τη συντήρηση και αναστήλωση του Παρθενώνα σημειώθηκαν ήδη από το 1896-1900 και το 1922-1933 πραγματοποιήθηκε το δεύτερο πρόγραμμα αναστήλωσής του. Σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη έργα συντήρησης και αποκατάστασης του μνημείου, στο πλαίσιο του ευρύτερου αναστηλωτικού προγράμματος που πραγματοποιείται στην Ακρόπολη από το 1975 από την Υπηρεσία Αναστήλωσης Μνημείων Ακροπόλεως σε συνεργασία με την Α΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, υπό την επίβλεψη της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως.
Κείμενο: Ιωάννα Βενιέρη, Αρχαιολόγος
Στο παρακάτω ντοκιμαντέρ ανακαλύψτε τα μυστικά κατασκευής ενός από τα σπουδαιότερα οικοδομήμηματα της ανθρωπότητας.
Τα μυστικά του Παρθενώνα
Η ζωφόρος του Παρθενώνα
Η ζωφόρος του Παρθενώνα είναι μία συνεχής ζώνη με ανάγλυφες παραστάσεις, που περιέτρεχε το πάνω μέρος του σηκού, του κυρίως ναού, μέσα από την εξωτερική κιονοστοιχία του. Θέμα της ήταν η πομπή προς την Ακρόπολη που γινόταν κατά τα Μεγάλα Παναθηναια, τη γιορτή προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Η ζωφόρος αποτελείται από 115 λίθους. Είχε συνολικό μήκος 160 μέτρα, ύψος 1.02 μέτρα και πάχος 0.6 μέτρα. Στην πομπή εικονίζονταν περίπου 378 ανθρώπινες και θεϊκές μορφές καθώς και περισσότερα από 200 ζώα, κυρίως άλογα. Ομάδες ιππέων και αρμάτων καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωφόρου. Ακολουθεί η πομπή της θυσίας, με τα ζώα και τις ομάδες ανδρών και γυναικών που φέρουν ιερά τελετουργικά σκεύη και προσφορές. Στη μέση της ανατολικής πλευράς, πάνω από την είσοδο του ναού, εικονίζεται το αποκορύφωμα του πολυήμερου εορτασμού των Παναθηναίων, στο τέλος της πομπής, η παράδοση του πέπλου, του δώρου των Αθηναίων στο λατρευτικό "διιπετές" ξόανο της θεάς. Αριστερά και δεξιά εικονίζονται καθιστοί οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου.
Από το σύνολο της ζωφόρου σήμερα σώζονται 50 μέτρα στο Μουσείο της Ακρόπολης, 80 μέτρα στο Βρετανικό Μουσείο, ένας λίθος στο Μουσείο του Λούβρου και κάποια θραύσματα είναι διασκορπισμένα σε μουσεία στο Παλέρμο, στο Βατικανό, στη Χαϊδελβέργη, στη Βιέννη και στο Μόναχο.
Αξίζει να περιηγηθείτε στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και να μάθετε όλες τις λεπτομέρειες σχετικά με την ζωφόρο του Παρθενώνα.
www.parthenonfrieze.gr
ENGLISH
The greatest and finest sanctuary of ancient Athens, dedicated primarily to its patron, the goddess Athena, dominates the centre of the modern city from the rocky crag known as the Acropolis. The most celebrated myths of ancient Athens, its greatest religious festivals, earliest cults and several decisive events in the city's history are all connected to this sacred precinct. The monuments of the Acropolis stand in harmony with their natural setting. These unique masterpieces of ancient architecture combine different orders and styles of Classical art in a most innovative manner and have influenced art and culture for many centuries. The Acropolis of the fifth century BC is the most accurate reflection of the splendour, power and wealth of Athens at its greatest peak, the golden age of Perikles.
The Parthenon, dedicated by the Athenians to Athena Parthenos, the patron of their city, is the most magnificent creation of Athenian democracy at the height of its power. It is also the finest monument on the Acropolis in terms of both conception and execution. Built between 447 and 438 BC, as part of the greater Periklean building project, this so-called Periklean Parthenon (Parthenon III) replaced an earlier marble temple (Parthenon II), begun after the victory at the battle of Marathon at approximately 490 BC and destroyed by the Persians in 480 BC. This temple had replaced the very first Parthenon (Parthenon I) of c. 570 BC. The Periklean Parthenon was designed by architects Iktinos and Kallikrates, while the sculptor Pheidias supervised the entire building program and conceived the temple's sculptural decoration and chryselephantine statue of Athena.
The Parthenon is a double peripteral Doric temple with several unique and innovative architectural features. The temple proper is divided into pronaos, cella and opisthodomos, with a separate room at the west end, and is surrounded by a pteron with eight columns on each of the short sides and seventeen columns on the long ones. The columns had the same width as those of Parthenon II, so that use was made of the material prepared for it, even though the new temple was much broader than its predecessor. The interior demonstrates an innovative approach to both new and old elements: inside the cella a double pi-shaped colonnade established a background for the gold and ivory statue of Athena Parthenos, which showed the goddess in full armour carrying Nike (Victory) to the Athenians in her right hand. The west room, where the city's treasures were kept, had four Ionic columns. The two-sloped wooden roof had marble tiles, marble palmette-shaped false antefixes along the edge of its long sides and false spouts in the shape of lion heads at the corners. Marble statues adorned the corners of the pediments and large, ornate palmettes their apex. The pediments were decorated with sculptural compositions inspired from the life of the goddess Athena. The east pediment depicted the birth of the goddess, who sprang from the head of her father, Zeus, before an assembly of the Olympian gods, while the west pediment showed Athena and Poseidon disputing for the possession of the city of Athens before the gods, heroes and mythical kings of Attica. Ninety-two metopes alternating with triglyphs were placed above the epistyle of the outer colonnade and under the architrave. All of them were adorned with reliefs, the earliest sculptures of the Parthenon. Their themes were derived from legendary battles: the Gigantomachy was depicted on the eastern side, the Trojan War on the northern side, the Amazonomachy on the western side and the Centauromachy on the southern side. The frieze, an element of the Ionic order, brilliantly added to this Doric temple along the top of the cella, pronaos and opisthodomos, depicted the splendid procession of the Panathinaia, the greatest festival of Athens in honour of Athena.
The Parthenon remained unchanged until the fifth century AD, when it was converted into a church dedicated first to Saint Sophia and later to the Panagia (Virgin Mary). Under Turkish rule it became a mosque. In 1687, during the siege of the Acropolis by Morozini, the Parthenon was bombarded and largely destroyed. Further serious damage was caused in the early nineteenth century by Lord Elgin, who looted much of the temple's sculptural decoration and sold it to the British Museum. Conservation and restoration of the Parthenon took place in 1896-1900 and again in 1922-1933. A vast conservation and restoration program of the monuments of the Acropolis, including the Parthenon, is currently under way since 1975 by the Service of Restoration of the Monuments of the Acropolis in collaboration with the First Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities, under the supervision of the Committee for the Conservation of the Monuments of the Acropolis.
Text by: Ioanna Venieri, Archaiologist
It's worth to discover how it was built one of the greatest structures in the world at the following documentary.
The secrets of the Parthenon
The Parthenon Frieze
The frieze of the Parthenon forms a continuous band with scenes in relief that encircles the upper part of the cella, the main temple, within the outer colonnade. The theme represented was the procession toward the Acropolis that took place during the Great Panathenaia, the festival in honour of the goddess Athena. The frieze consisted of 115 blocks, it had a total length of 160 m and was 1.02 m. high. Shown in the procession are some 378 human and divine figures and at least 200 animals, mainly horses. Groups of horses and chariots occupy most of the space on the frieze. The secrificial procession follows, with animalsand groups of men and women bringing ceremonial vessels and offerings. In the middle of the east end, above the entrance to the temple, is depicted the high point of the Panathenaia, this festival of many days duration. The procession ends with the giving of the peplos, the gift of the Athenian people to the cult statue of the goddess, the xoanon (ancient wooden statue) called diipetes (sent down from heaven). Left and right of the peplos scene sit the twelve Olympian Gods. Of the entire frieze preserved today, 50 metres are in the Acropolis Museum, 80 metres in the British Museum, one block in the Louvre and several fragments are scattered in the museums of Palermo, the Vatican, Heidelberg, Vienna and Munich.
It's worth a visit the Ministry's of Culture website to learn all the details about Parthenon frieze.