Maków Podhalański
Miasto w województwie małopolskim w powiecie suskim, położone nad rzeką Skawą, w Beskidzie Makowskim.
HISTORIA
herb miasta
Najstarsze wzmianki o parafii Makowskiej oraz kościele pochodzą z 1358 r, natomiast pierwsze wzmianki o Makowie, jako osadzie starostów lanckorońskich pochodzą z 1378 r. Do rozbiorów Polski Maków występował jako wieś królewska. Mieszkańcy Makowa od samych początków osady zajmowali się wyrębem drzew z otaczającej wieś puszczy beskidzkiej oraz bednarstwem. Na XVII w. przypada rozbudowa centrum Makowa Podhalańskiego. Zabudowa pojawia się również na okolicznych stokach górskich. Niestety najazd szwedzki przyczynił się do upadku gospodarki Makowa, a w praktyce do jego całkowitego zniszczenia. Dzięki nadanemu w 1657 r. prze króla Jana Kazimierza Wazę przywileju wolnego wyrębu drzewa, możliwa była odbudowa wsi. W 1772 r. wskutek I rozbioru Rzeczypospolitej Maków, jak większość południowej Polski przeszedł w ręce Austriaków. W 1840 r. dawna wieś królewska stała się miastem, a Maków otrzymał swój herb. Pod koniec XIX w. Maków został połączony linią kolejową z Krakowem (na pn.) i Chabówką (na pd.). Podczas I wojny światowej wielu mieszkańców z Makowa i okolic zaciągnęło się do legionów Józefa Piłsudskiego, który osobiście przebywał w Makowie w listopadzie 1914 r. i w 1916 r. Dzięki specyficznemu mikroklimatowi i dogodnym warunkom geograficznym po wojnie miasto przekształcało się w duży ośrodek wczasowy dla mniej zamożnych turystów i kuracjuszy. Budowo wiele domów letniskowych, rozwijało się budownictwo miejscowe, a w 1933 r. na stokach Makowskiej Góry powstał ośrodek wczasowy dla kolejarzy (obecnie sanatorium przeciwgruźlicze). Dalszy rozwój miasta zahamował wybuch II. wojny światowej. 3 września 1939 r. Niemcy zajęli Maków bez napotkania najmniejszego oporu. Maków wszedł w skład Generalnego Gubernatorstwa i był miastem granicznym, gdyż na Skawie przebiegała granica z III Rzeszą. Swoją siedzibę Niemcy mieli w Willi Marysin, gdzie dokonywano przesłuchań i licznych egzekucji. Największa zbrodnia miała miejsce 25 sierpnia 1942 r. kiedy to rozstrzelano 72 osoby. Makabrycznej zbrodni hitlerowcy dokonali na Osiedlu Zagórze z 4 na 5 kwietnia 1944 r. – pacyfikując, mordując i żywcem paląc 42 osoby. Przez cały okres okupacji w na terenie Makowa (przede wszystkim w lasach) i w okolicy działała partyzantka, której pomagało wielu mieszkańców miasta. 28 stycznia 1945 r. po blisko tygodniowej walce Armia Czerwona wraz z oddziałem Walka płk Kalinowskiego zajęła Maków. Dopiero od lat 60. XX w. zaczął się dla miasta okres ponownego rozwoju, choć przemiany ustrojowe na początku lat 90 XX w. ponownie go przyhamowały. Miasto stale rozbudowuje się i jeśli w pełni postawi na rozwój turystyki to ma szanse stać się znaczącym ośrodkiem wczasowo – sanatoryjnym – zwłaszcza że ma ku temu wszelkie warunki.
TURYSTYKA
Miasto położone w Beskidzie Makowskim. Na północ od miasta znajduje się Pasmo Koskowej Góry, nazwane tak od najwyższego punktu, Koskowej Góry (868 m). Jego częścią jest Makowska Góra. Na południe od rzeki rozciąga się Pasmo Jałowieckie z m.in. Malikowskim Groniem (760 m). Dalej w kierunku południowym wznosi się trochę wyższe Pasmo Policy (najwyższy punkt 1369 m. Najbardziej na południe – na granicy ze Słowacją – widać Pasmo Babiogórskie. Maków połączony jest szlakami turystycznymi z miejscowościami Sucha Beskidzka, Zawoja oraz Kalwaria Zebrzydowska.
Do głównych zabytków Makowa należą:
- pozostałości huty "Maurycy" z XIX w.
- dom murowany z 1896, obecnie biblioteka i izba regionalna
- Kościół klasycystyczny z XIX w. – Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin (w 1979 r. obraz Matki Boskiej Makowskiej został ukoronowany przez papieża Jana Pawła II)
- Budynek Miejskiej Biblioteki Publicznej
W Makowie cyklicznie odbywają się liczne wydarzenia kulturalne i sportowe, m.in: Tydzień Kultury Beskidzkiej (TKB), Międzynarodowy Bieg Uliczny po Ziemi Makowskiej, Dni Makowa Podhalańskiego, Rajd Krakowski (samochodowy), Terenowy Wyścig Rowerowy.
NAZWA MIASTA
Do początku XX wieku, miasto istniało pod nazwą "Maków" - a jej pochodzenie tłumaczy prawdopodobnie od imienia chłopa zasadźcy: Maka. Dopisek "Podhalański" jest używany od 1930 roku, kiedy na wniosek kolei dodano miastu drugi człon, aby nie mylić miasta z Makowem Mazowieckim. Mimo, że było wtedy kilka innych propozycji drugiego członu nazwy (np. Krakowski, Podgórski, Małopolski) - to został wybrany ten najmniej pasujący - bo region Podhala zaczyna się dopiero kilkadziesiąt kilometrów od Makowa.