Bunkier na „Żwace”
Przy drodze DW 924 od strony Żor, po lewej stronie, wśród drzew (które są częścią Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Rud Wielkich”) widać betonowy schron bojowy z 1939 roku. Jego zadaniem miało być wspieranie w chwili działań wojennych stanowisk piechoty ogniem z dwóch strzelnic, znajdujących się po bokach. Nad budową schronu czuwał kapral Józef Wyderko.
Schron charakteryzuje się prostą konstrukcją, o niskiej klasie odporności. Wchodził w skład tzw. „pozycji żorskiej” miał być uzbrojony w dwa karabiny ckm, po jednym na każdą stronę. Strzelnice umieszczone są na wysokości 60 cm nad poziomem gruntu. Od góry budowlę zabezpieczał żelbetowy tzw. nawis, a od strony przedpola, tzw. żelbetowe ucho. Przewidziano wentylację jedynie grawitacyjną. Za oświetlenie miały służyć lampy naftowe i świece. Załoga miała składać się z 5. żołnierzy. Powierzchnia izby bojowej wynosiła ok. 5, 7 m2.
01 września 1939 roku schron był wybetonowany, ale niewyschnięty i jeszcze oszalowany. Ogrodzenie nie było usunięte, a z pola ostrzału, nie były wyrąbane samosiejki zagajnika. Nie posiadał także zabezpieczenia od czoła, które miały stanowić tzw. obkład kamienny i nasyp ziemny. Przed schronem ( widoczne do dziś ) ciągnęły się rowy strzeleckie. Przy schronie stała 5. drużyna strzelecka z 3. kompanii Obrony Narodowej „Pszczyna”, pod dowództwem plutonowego Ludwika Kotasa
Dziś schron został wyeksponowany i poddany gruntownej konserwacji co pozwoliło na udostępnienie tego miejsca związanego z historią militarną regionu.